ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΑΥΤΑΠΑΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ (part 2)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:   Η ΑΥΤΑΠΑΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ  (Part 2)

Τα επόμενα κεφάλαια θα εξηγήσουν τους μηχανισμούς και το νόημα της μετατροπής της ζωής και του κόσμου σε χρήματα εδώ και μερικούς αιώνες, την προοδευτική εμπορευματοποίηση των πάντων. Όταν τα πάντα είναι υποκείμενα στο χρήμα, τότε η έλλειψη του χρήματος κάνει τα πάντα ανεπαρκή, συμπεριλαμβανομένης της βάσης της ανθρώπινης ζωής και ευτυχίας. Έτσι είναι η ζωή του σκλάβου – ενός ανθρώπου που οι πράξεις του υπαγορεύονται από τον κίνδυνο της μη επιβίωσής του.

Ίσως η πιο έντονη ένδειξη της σκλαβιάς μας είναι ο εκχρηματισμός του χρόνου. Είναι ένα φαινόμενο που οι ρίζες του φτάνουν βαθύτερα από το χρηματικό μας σύστημα, επειδή εξαρτάται από την προγενέστερη ποσοτικοποίηση του χρόνου. Τα ζώα και τα παιδιά έχουν «όλον τον χρόνο δικό τους». Το ίδιο ίσχυε προφανώς για τους ανθρώπους της Λίθινης Εποχής οι οποίοι είχαν πολύ χαλαρή αντίληψη του χρόνου και σπάνια βιαζόντουσαν. Οι πρωτόγονες γλώσσες συχνά δεν είχαν χρόνους στα ρήματα και μερικές φορές δεν είχαν λέξεις ούτε για το «χτες» ή το «αύριο». Η αδιαφορία προς το χρόνο που είχαν οι πρωτόγονοι άνθρωποι σε σύγκριση με εμάς παραμένει εμφανής σε αγροτικές, περισσότερο παραδοσιακές κοινωνίες της υφηλίου. Η ζωή κινείται με πιο γρήγορους ρυθμούς στις μεγάλες πόλεις, όπου πάντοτε βιαζόμαστε επειδή ο χρόνος μας είναι ανεπαρκής. Όμως στο παρελθόν, αισθανόμασταν ότι ο χρόνος ήταν άφθονος.

Όσο πιο εκχρηματισμένη είναι μια κοινωνία, τόσο πιο αγχώδεις και βιαστικοί είναι οι πολίτες της. Στα μέρη που βρίσκονται ακόμα κατά κάποιο τρόπο έξω από το χρηματικό σύστημα, εκεί όπου υπάρχει ακόμα η γεωργία συντήρησης και όπου οι γείτονες αλληλοβοηθούνται, ο ρυθμός της ζωής είναι πιο αργός, λιγότερο βεβιασμένος. Στην ύπαιθρο του Μεξικού, όλα γίνονται «mañana». Μία χωρική από το Ladak που έδωσε συνέντευξη στα πλαίσια της ταινίας Ancient Futures συνοψίζει όλα αυτά περιγράφοντας την αδελφή της που ζει στην πόλη: «Έχει ατμομάγειρα ρυζιού, αυτοκίνητο, τηλέφωνο – όλων των ειδών τις συσκευές που σου γλιτώνουν χρόνο. Αλλά όταν πάω να την επισκεφτώ, είναι πάντα τόσο απασχολημένη που δεν βρίσκουμε χρόνο να μιλήσουμε».

Για το ζώο, το παιδί, τον κυνηγό-τροφοσυλλέκτη, ο χρόνος είναι ουσιαστικά απεριόριστος. Σήμερα ο εκχρηματισμός του χρόνου τον έχει καταστήσει, όπως τους υπόλοιπους πόρους, ανεπαρκή. Ο χρόνος είναι ζωή. Όταν βιώνουμε τον χρόνο ως ανεπαρκή, βιώνουμε τη ζωή ως σύντομη και φτωχή.

Αν γεννηθήκατε πριν ο ενήλικος προγραμματισμός εισβάλλει στην παιδική ηλικία και τα παιδιά αρχίσουν να σέρνονται από δραστηριότητα σε δραστηριότητα, τότε ίσως θυμάστε ακόμα την υποκειμενική αιωνιότητα της παιδικής ηλικίας, τα μεσημέρια που διαρκούσαν για πάντα, την άχρονη ελευθερία της ζωής πριν την τυραννία του ημερολογίου και του ρολογιού. «Τα ρολόγια», γράφει ο John Zerzan, «κάνουν τον χρόνο ανεπαρκή και μικραίνουν τη ζωή». Από τη στιγμή που ο χρόνος προσδιορίστηκε ποσοτικά, μπορούσε και αυτός να αγοραστεί και να πουληθεί, και η έλλειψη όλων των αγαθών που σχετίζονται με το χρήμα έπληξε και τον χρόνο. «Ο χρόνος είναι χρήμα», λέει μια παροιμία, ένα γνώρισμα που επιβεβαιώνεται από τη μεταφορά «Δεν διαθέτω τον χρόνο».

Αν ο υλικός κόσμος είναι στη βάση του ένας κόσμος αφθονίας, τότε αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τον πνευματικό κόσμο: τα δημιουργήματα του ανθρώπινου νου – τραγούδια, ιστορίες, ταινίες, ιδέες, και ο,τιδήποτε άλλο τοποθετείται κάτω από το διακριτικό όνομα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Επειδή στην ψηφιακή εποχή μπορούμε να αναπαράγουμε και να μοιράσουμε πνευματικά έργα χωρίς κανένα ουσιαστικό κόστος, πρέπει να επιβληθεί σε αυτά μια τεχνητή έλλειψη μέσω των πνευματικών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης ευρεσιτεχνίας, και των προτύπων κρυπτογράφησης, που θα επιτρέψει στους κατόχους μιας τέτοιας ιδιοκτησίας να αποκομίσουν κέρδη από την ιδιοκτησία τους.

Έτσι η έλλειψη είναι κυρίως μια ψευδαίσθηση, ένα κατασκεύασμα του πολιτισμού μας. Επειδή όμως ζούμε, σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν σε έναν κόσμο κατασκευασμένο από τον πολιτισμό, η εμπειρία αυτής της έλλειψης είναι πολύ αληθινή – τόσο αληθινή ώστε σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σήμερα να υποσιτίζονται, και περίπου 5.000 παιδιά να πεθαίνουν κάθε μέρα από λόγους που σχετίζονται με την πείνα. Οπότε οι αντιδράσεις μας προς αυτήν την έλλειψη –άγχος και απληστία – είναι απολύτως κατανοητές. Όταν κάτι βρίσκεται σε αφθονία, κανένας δεν διστάζει να το μοιραστεί. Ζούμε σε έναν κόσμο αφθονίας, που έχει αλλάξει εξαιτίας των αντιλήψεών μας, του πολιτισμού μας, και των αόρατων βαθιά ριζωμένων ιστοριών μας. Η αντίληψη της έλλειψης που έχουμε δρα σαν μια αυτο-εκπληρούμενη προφητεία. Το χρήμα έχει κεντρικό ρόλο στην κατασκευή της αυτο-εκπληρούμενης ψευδαίσθησης της έλλειψης.

Το χρήμα, που μετέτρεψε την αφθονία σε έλλειψη, έδωσε γένεση στην απληστία. Όμως όχι το χρήμα αυτό καθ’ αυτό, – μόνον το είδος του χρήματος που χρησιμοποιούμε σήμερα, το χρήμα που αντιπροσωπεύει την αντίληψη του εαυτού που εκφράζει ο πολιτισμός μας, τους ασυνείδητους μύθους μας, και μια ανταγωνιστική σχέση με τη φύση που δημιουργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όλα αυτά τα πράγματα αλλάζουν σήμερα. Ας δούμε λοιπόν , πως το χρήμα έφτασε να πλήττει τον νου και τη συμπεριφορά μας, μήπως και μπορέσουμε να οραματιστούμε πως μπορεί το χρηματικό σύστημα να αλλάξει μαζί με αυτά.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Σημειώσεις

1. Judith Warner, “The Charitable-Giving Divide”

2. Piff et al., “Having less, giving more”

3. Buzby et al., “Supermarket Loss Estimates.”

4. Μπορείτε να πάρετε μία ιδέα σχετικά με τις ανεκμετάλλευτες δυνατότητες της γεωργίας διαβάζοντας το συναρπαστικό βιβλίο που έγραψε το 1911 ο F. H. King, Farmers of Forty Centuries; Or, Permanent Agriculture in China, Korea, and Japan, το οποίο εξηγεί πώς σε αυτές τις περιοχές συντηρήθηκαν τεράστιοι πληθυσμοί επί χιλιετίες αξιοποιώντας πολύ μικρές εκτάσεις γης, χωρίς μηχανήματα, παρασιτοκτόνα ή χημικά λιπάσματα. Αντίθετα, στηρίχτηκαν σε ένα προηγμένο σύστημα αμειψισποράς , στη διαφύτευση και σε οικολογικές σχέσεις μεταξύ καλλιεργειών, ζώων και ανθρώπων. Δεν άφηναν τίποτα ανεκμετάλλευτο, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων περιττωμάτων. Οι καλλιέργειές τους απαιτούσαν ιδιαίτερα υψηλό αριθμό εργατών, παρόλο που, σύμφωνα με τον King, η εργασία προχωρούσε συνήθως με χαλαρό ρυθμό. Το 1907 οι πενήντα εκατομμύρια κάτοικοι της Ιαπωνίας ήταν σχεδόν αυτάρκεις διατροφικά· στην Κίνα, σε ορισμένες περιοχές, μία φάρμα έκτασης δώδεκα στρεμμάτων ήταν αρκετή για να συντηρήσει φυλές σαράντα ή πενήντα ατόμων· το 1790 ο πληθυσμός της Κίνας ήταν περίπου όσος είναι σήμερα ο πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών!

5. LaSalle et al., The Organic Green Revolution, σ. 4., όπου παρατίθενται πολλές έρευνες που ενισχύουν αυτή την άποψη. Εάν έχετε την αντίθετη εντύπωση, σκεφτείτε πως πολλές από τις έρευνες που δείχνουν πως δεν προκύπτει κανένα όφελος από τη βιολογική γεωργία διεξάγονται από ανθρώπους με μικρή εμπειρία στη βιολογική καλλιέργεια και σε γη εξαθλιωμένη από τη χρήση χημικών στις καλλιέργειες. Οι βιολογικές μέθοδοι δεν είναι ευεπίφορες σε ελεγχόμενες μελέτες επειδή κανονικά προϋποθέτουν μία μακροχρόνια σχέση μεταξύ του αγρότη και της γης. Μόνο μετά από χρόνια, δεκαετίες ή ακόμα και γενεές μπορούν να φανούν πλήρως τα πραγματικά οφέλη της βιολογικής γεωργίας.

6. Δυστυχώς, πολλοί από εμάς είμαστε τόσο πληγωμένοι που προτιμούμε, αντί να επικοινωνούμε και να μοιραζόμαστε, να αποτραβιόμαστε όλο και πιο πολύ στην κόλαση της αποξένωσης και στην ψευδαίσθηση της ανεξαρτησίας μέχρι η ψευδαίσθηση αυτή να καταρρεύσει . Καθώς συγκλίνουν οι κρίσεις σε διάφορους τομείς και αυτό συμβαίνει σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, θα γίνεται όλο και πιο έντονη η επιθυμία για αποκατάσταση των κοινωνικών δεσμών με τη μορφή της κοινότητας.