ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΩΡΟΥ (Part 2)
|
Οι οικονομικές προτάσεις που έχω εισηγηθεί σε αυτό το βιβλίο θα ενθαρρύνουν τις μη παραδοσιακές δομές ιδιοκτησίας και διοίκησης. Όπως ακριβώς θα εξαλείψουν το κέρδος που προέρχεται από την παθητική ιδιοκτησία του χρήματος, της γης και των άλλων κοινών αγαθών, με τον ίδιο τρόπο θα αποτρέψουν και το κέρδος από την παθητική ιδιοκτησία σε εταιρείες οι οποίες σήμερα είναι το όχημα ελέγχου των περιουσιακών τους στοιχείων. Η έλευση των συνεργασιακών δομών του δώρου θα αλλάξει ριζικά την εμπειρία της εργασιακής απασχόλησης. Σήμερα, τα συμφέροντα των εργαζομένων βρίσκονται σε σύγκρουση με αυτά των εργοδοτών-ιδιοκτητών. Το συμφέρον των εργοδοτών είναι οι εργαζόμενοι να εργάζονται το μέγιστο δυνατό για όσο λιγότερη πληρωμή γίνεται. Το συμφέρον κάθε εργαζόμενου είναι να εργάζεται όσο γίνεται λιγότερο για τη μέγιστη δυνατή πληρωμή. Η καλή διοίκηση μπορεί να αμβλύνει αυτήν τη θεμελιώδη αντίθεση συνδέοντας την πληρωμή με τις «επιδόσεις» και απευθυνόμενη στην επαγγελματική υπερηφάνεια, αφοσίωση ή το ομαδικό πνεύμα, όμως υπογείως η αντίφαση παραμένει. Οι εργαζόμενοι συνήθως λαμβάνουν ανταμοιβές για την επιτυχία τους στις πολιτικές του γραφείου αντί για την αυθεντική τους συνεισφορά ενώ αναγνωρίζεται και το «ομαδικό πνεύμα» το οποίο συνήθως αναφέρεται στις καλές δημόσιες σχέσεις στο εσωτερικό της εταιρείας. «Αν είμαστε αληθινά όλοι μαζί σε αυτό» αναρωτιέται ο εργαζόμενος, «πώς γίνεται εγώ να μπορώ να απολυθώ ανά πάσα στιγμή ενώ οι εργοδότες-ιδιοκτήτες, όχι; Οτιδήποτε σημαντικό δημιουργώ το οποίο έχει διάρκεια, είναι δικό τους». Σε αυτόν τον κόσμο, οποιοσδήποτε εργαζόμενος που ταυτίζεται αληθινά με τον εργοδότη του είναι κορόιδο. Αυτό γίνεται προφανές όποτε μία εταιρεία κάνει απολύσεις επειδή περιορίζεται σε μέγεθος ή εκσυγχρονίζεται. «Σου πρόσφερα είκοσι χρόνια με αφοσίωση τις υπηρεσίες μου· πώς μπορείς να με διώχνεις;» ‘Όπως εξήγησε ένα υψηλόβαθμο στέλεχος ασφαλιστικής εταιρείας σε έναν υπάλληλο «Αν θέλεις αφοσίωση, πάρε σκύλο». Βέβαια, οι περισσότεροι εργοδότες δεν είναι τόσο σκληρόκαρδοι, όμως η πειθαρχία της αγοράς σκληραίνει και την πιο ευαίσθητη καρδιά. Η πειθαρχία στην αγορά πρόκειται να αλλάξει. Καθώς το χρήμα ευθυγραμμίζεται με το κοινωνικό και το οικολογικό καλό, και καθώς εμφανίζονται νέες δομές που επιβραβεύουν τη συνεισφορά στο κοινό καλό, οι σχέσεις στην εργασία θα χάσουν το πνεύμα της αμοιβαίας εκμετάλλευσης. Ο λόγος ύπαρξης των επιχειρησιακών οργανισμών θα αλλάξει. Οι ποσοτικά προσδιορίσιμες συνεισφορές στο καλό της κοινωνίας και του πλανήτη θα λαμβάνουν χρηματική επιβράβευση και οι ποσοτικά μη προσδιορίσιμες συνεισφορές θα αποκομίζουν επιβράβευση με τη μορφή κύρους, ευγνωμοσύνης και καλής φήμης που θα διοχετεύονται μέσω των νέων κοινωνικών και συμβολικών δομών που αναπτύσσονται σήμερα. Τέτοιες καινοτομίες είναι η αιχμή του μέλλοντος. Σε όλους τους τομείς, το μοντέλο του πλούτου που οφείλεται στην ιδιοκτησία θα αντικατασταθεί από το μοντέλο του πλούτου που δημιουργείται από την προσφορά. Η επιθυμία να κατέχουμε, να ελέγχουμε, είναι η επιθυμία του εαυτού της διάστασης, του εαυτού που επιδιώκει να χειραγωγεί τους άλλους για δικό του όφελος, για να αποσπάσει πλούτο από τη φύση και τους ανθρώπους, και ότι είναι έξω από αυτόν. Ο συνδεδεμένος εαυτός πλουτίζει δίνοντας, εκπληρώνοντας στο μέγιστο το ρόλο του στην καλλιέργεια αυτού που προεκτείνεται μακρύτερα από τον εαυτό του. Καθώς μεταβαίνουμε στον συνδεδεμένο εαυτό, εμφανίζονται οργανωτικές δομές που είναι σε αρμονία μαζί του. Συντονίζουν το ατομικό συμφέρον με το συμφέρον του οργανισμού και το συμφέρον του οργανισμού με αυτό της κοινωνίας και του πλανήτη. Σε αντίθεση με τα κλασσικά μοντέλα του κολλεκτιβισμού, επιτρέπουν την πληθωρική έκφραση των ιδιαίτερων δώρων του κάθε ατόμου, ωστόσο χρησιμοποιώντας αυτά τα δώρα για το καλό του συνόλου. Οι ανοιχτές συνεργασιακές δομές μιας εκτεταμένης οικονομίας δώρου υπερβαίνουν την παλιά αντίθεση ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα. Όταν λέω ότι τα ιδιαίτερα δώρα των ατόμων θα χρησιμοποιηθούν για το καλό του συνόλου, κάποιοι αναγνώστες ίσως διαμαρτυρηθούν «Μα δεν θα ‘πρεπε να ανταμείβεται η προσωπική αρίστευση;» Ιδιαίτερα οι συντηρητικοί φίλοι μου αντιδρούν άμεσα με καχυποψία στις ιδέες μου, επειδή νομίζουν ότι συνεπάγονται την υπαγωγή του ατόμου. Πιστεύουν ότι σε ένα σύστημα που αποθαρρύνει τη συσσώρευση και χρησιμοποιεί την αρίστευση για το καλό του συνόλου, δεν θα υπήρχε κανένα κίνητρο ούτε καμία επιβράβευση για να μεγαλουργήσεις. Εντωμεταξύ, η παραδοσιακή Αριστερά αποδέχεται τις ίδιες βασικές αντιλήψεις, και διαφοροποιείται μόνο στο γεγονός ότι θεωρεί την υπαγωγή του ατόμου καλή και απαραίτητη. Με αυτήν τη θεώρηση, ένα ενάρετο άτομο εργάζεται με αυτοθυσία για το κοινό καλό, περιφρονώντας οποιαδήποτε ανταπόδοση ή επιβράβευση. Και οι δύο αυτές απόψεις προέρχονται από το πρότυπο της διάστασης που πρεσβεύει ότι «περισσότερο για σένα σημαίνει λιγότερο για μένα». Περισσότερο για τη ομάδα σημαίνει λιγότερο για το άτομο. Όμως στην κουλτούρα του δώρου, αυτό απλώς δεν ισχύει. Ένας μεγάλος δωρητής πολύτιμων δώρων μπορεί να ανεβεί στο υψηλότερο σκαλοπάτι των τιμών και να απολαύσει ό,τι μπορεί να προσφέρει ο ανθρώπινος μόχθος. Αυτή είναι η φύση και η δύναμη της ευγνωμοσύνης. Δυστυχώς, οι αντιλήψεις της κουλτούρας του δώρου είναι άγνωστες σε μας σήμερα, επειδή αν και βρίσκονται βαθιά μες στην καρδιά μας, απουσιάζουν από τις οικονομικές και ιδεολογικές δομές της κοινωνίας μας. Το επόμενο τμήμα αυτού του βιβλίου περιγράφει πως θα αποκαταστήσουμε τις αντιλήψεις και πρακτικές της κουλτούρας του δώρου, αρχίζοντας από το προσωπικό επίπεδο. Η χρεοκοπία της οικονομίας του απομονωμένου εαυτού είναι σήμερα ξεκάθαρη. Στον καπιταλιστικό κόσμο στον οποίο επιτράπηκε η συσσώρευση από τα άτομα, δεν βιώσαμε την πληθωρική έκφραση των δώρων μας, αλλά την καταπίεσή τους, την υποδούλωσή τους και τη διαστρέβλωσή τους με σκοπό την αρπαγή και τον έλεγχο, επειδή αυτές είναι οι δραστηριότητες που το παρόν χρηματικό σύστημα επιβάλλει και ανταμείβει. Και το χειρότερο, αυτές οι κατ’ επίφαση ανταμοιβές ήταν μία πλάνη: το χρήμα, οι αγορές που κάναμε με αυτό και η συσσώρευσή του ήταν υποκατάστατα για τη σύνδεση, την αγάπη, την ομορφιά, τη διασκέδαση, το νόημα και τον σκοπό της ζωής. Ο μη καπιταλιστικός κόσμος δεν τα κατάφερε καλύτερα. Είτε προέρχεται από την κομμουνιστική ιδεολογία είτε από τη θρησκευτική διδασκαλία, η απάρνηση του εαυτού είναι άρνηση της ζωής· αναπόφευκτα, η ζωή που αρνηθήκαμε, εκφράζεται με σκοτεινές μορφές που φέρνουν τις ίδιες συνέπειες, ή χειρότερες, με την απόλυτη ανάδειξη του απομονωμένου εαυτού. Η Εποχή της Διάστασης, όμως, βρίσκεται στο τέλος της, και αρχίζουμε να μαθαίνουμε εκ νέου την αλήθεια της αλληλοσύνδεσής μας. Όσα έχω εισηγηθεί μέχρι στιγμής σε αυτό το βιβλίο προϋποθέτουν (και προάγουν) μία αλλαγή στη συνείδησή μας, χωρίς την οποία τίποτα από τα ιερά οικονομικά δεν θα ήταν εφαρμόσιμο. Ωστόσο, δεν απαιτώ μια τέτοια αλλαγή – την παρατηρώ, γίνομαι μάρτυράς της, και, θέλω να πιστεύω ότι συνεισφέρω σε αυτήν. Συμβαίνει ενώ διαβάζετε αυτές τις λέξεις, και θα συμβεί όλο και πιο γρήγορα καθώς οι πολλαπλές κρίσεις που γεννήθηκαν από τη Διάσταση συγκλίνουν κατά πάνω μας. Ο κόσμος μας αλλάζει και εμείς μαζί του. Πρέπει όχι μόνο να δημιουργήσουμε τις οικονομικές δομές του συνδεδεμένου εαυτού που ζει σε συν-δημιουργική σχέση με τη γη· μπορούμε επίσης, αυτήν τη στιγμή κιόλας, να μάθουμε πώς να σκεφτόμαστε και να ζούμε μέσα σε αυτές. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 Σημειώσεις
|