ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21: Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΔΩΡΟΥ (Part 2)
|
ΤΑ ΙΕΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Το μοντέλο του δώρου εφαρμόζεται με φυσικότητα σε επαγγέλματα των οποίων η χρησιμότητα είναι κάτι άυλο. Οι μουσικοί, οι καλλιτέχνες, οι πόρνες, οι θεραπευτές, οι σύμβουλοι και οι δάσκαλοι προσφέρουν δώρα που εκχυδαΐζονται αν τους ορίσουμε τιμή. Όταν αυτό που προσφέρουμε είναι ιερό για μας, τότε ο μόνος έντιμος τρόπος να το προσφέρουμε είναι με τη μορφή του δώρου.(5) Καμία τιμή δεν είναι αρκετά υψηλή ώστε να καθρεφτίζει την ιερότητα του απείρου. Όταν ζητάω μια συγκεκριμένη αμοιβή για τις υπηρεσίες μου ως ομιλητής, μειώνω το δώρο μου. Αν ανήκετε σε ένα από τα παραπάνω επαγγέλματα, θα μπορούσατε να πειραματιστείτε με το επιχειρηματικό μοντέλο του δώρου – όμως να θυμάστε πως αν χρησιμοποιήσετε αυτό το μοντέλο ως έναν πιο «έξυπνο» τρόπο για να «πληρωθείτε», δεν θα λειτουργήσει. Οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν ένα κάλπικο δώρο, ένα δώρο που δεν είναι στην πραγματικότητα δώρο αλλά κρύβει την πρόθεση του κέρδους. Σε όλα τα παραπάνω επαγγέλματα, το άυλο χρησιμοποιεί ως όχημα κάτι απτό, και είναι το άυλο, το ποσοτικά μη προσδιορίσιμο αυτό που θέλει να παραμείνει στην επικράτεια του δώρου. Αυτό μάλιστα αληθεύει για κάθε επάγγελμα. Πάντα υπάρχει κάτι που είναι πέρα από τον ποσοτικό προσδιορισμό, πέρα από την πρακτική χρησιμότητα και άρα πέρα από την κοστολόγηση. Γι’ αυτό κάθε επάγγελμα είναι δυνητικά ιερό. Πάρτε το παράδειγμα του αγρότη. Τι είναι αυτό που μετατρέπει την τροφή –κάτι χειροπιαστό – στο όχημα για κάτι ιερό;
Με άλλα λόγια, η ιερή τροφή είναι ενταγμένη σε ένα δίκτυο φυσικών και κοινωνικών σχέσεων. Καλλιεργείται με ένα είδος αγάπης για τους ανθρώπους και τη γη που δεν είναι αφηρημένη αγάπη αλλά αγάπη γι αυτήν τη γη και αυτούς τους ανθρώπους. Δεν μπορούμε να αγαπούμε ανώνυμα και ίσως αυτός είναι ο λόγος που ποτέ δεν με συγκίνησε η ανώνυμη φιλανθρωπία που δεν δημιουργεί σχέσεις. Όμως κάποιος καλλιέργησε ιερή τροφή για μένα! Όταν αντιμετωπίζουμε την εργασία μας ως ιερή, επιδιώκουμε να την κάνουμε καλά μόνο και μόνο για να γίνει καλά αντί να την κάνουμε «όσο χρειάζεται καλά» για χάρη κάποιου εξωτερικού παράγοντα όπως η αγορά, ο οικοδομικός κανονισμός, η βαθμολογική αξιολόγηση. Ένας κτίστης που κάνει ιερή δουλειά θα χρησιμοποιήσει μεθόδους και υλικά που μπορεί να μείνουν κρυμμένα για αιώνες μέσα στους τοίχους, χωρίς να τα προσέξει κανένας. Δεν αποκομίζει κάποιο λογικό όφελος από αυτό, μόνον την ικανοποίηση ότι έκανε σωστά τη δουλειά του. Το ίδιο και ο επιχειρηματίας που πληρώνει μισθούς πάνω από τους τρέχοντες μισθούς της αγοράς ή και ο βιομήχανος που τηρεί με το παραπάνω τα περιβαλλοντικά μέτρα. Όλοι αυτοί δεν έχουν καμία λογική προσδοκία κέρδους, ωστόσο με κάποιο τρόπο ωφελούνται, μερικές φορές με τρόπους τελείως απροσδόκητους. Απροσδόκητα ανταλλάγματα συμφωνούν τέλεια με τη φύση του Δώρου: όπως το θέτει ο Lewis Hyde, ένα δώρο «εξαφανίζεται στη γωνία του δρόμου», «μέσα στο μυστήριο», και δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο θα ταξιδέψει για να γυρίσει σε εμάς. Ένας άλλος τρόπος για να αντιληφθούμε τα απροσδόκητα οφέλη του μυστηρίου είναι το γεγονός πως όταν ζούμε στο πνεύμα του δώρου, μαγικά πράγματα συμβαίνουν. Η νοοτροπία του δώρου είναι ένα είδος πίστης, ένα είδος εγκατάλειψης στη φροντίδα ανώτερων δυνάμεων – και αυτό είναι η προϋπόθεση για να συμβούν θαύματα. Μέσα από το Δώρο, γινόμαστε ικανοί για το αδύνατο. Συνάντησα έναν άντρα στο Oregon που έχει μια εταιρεία διαχείρισης ακινήτων και ειδικεύεται σε μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων χαμηλού εισοδήματος. «Αυτή είναι μια ανέφικτη δουλειά» λέει. Αντιμέτωπος με τους πολλαπλούς, αντικρουόμενους παράγοντες πίεσης όπως τα ιατρικά ιδρύματα, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τις κυβερνητικές διατάξεις, τη φτώχια των κατοίκων, και τη γενική οικονομική αναταραχή, ο τομέας του ήταν σε κατάσταση κρίσης. Την εβδομάδα που τον επισκέφτηκα, δύο από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές του τον κάλεσαν στο τηλέφωνο εκλιπαρώντας τον να αναλάβει τις δικές τους ζημιογόνες μονάδες. Ωστόσο, με κάποιο τρόπο, αυτός ο άντρας έχτισε μία κερδοφόρο, αναπτυσσόμενη επιχείρηση, έναν χώρο εργασίας που εμπνέει ενδυνάμωση, και μονάδες με ανθρώπινο περιβάλλον που αποτελούν πρότυπο για τον τομέα τους. Πώς το πετυχαίνει; «Κάθε μέρα», λέει, «μπαίνω στο γραφείο και αντικρίζω μία πληθώρα προβλημάτων. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα τα λύσω. Έτσι, κάνω το μόνο πράγμα που μπορώ να κάνω: υπηρετώ τη δουλειά μου. Και τότε, ως δια μαγείας, εμφανίζονται λύσεις από το πουθενά». Αυτός που υπηρετεί τη δουλειά του είναι καλλιτέχνης. Το να αντιμετωπίζουμε την εργασία μας ως ιερή, σημαίνει να την υπηρετούμε, άρα να γινόμαστε το εμείς το όργανο της δουλειά μας. Πιο συγκεκριμένα και κατά παράδοξο τρόπο, γινόμαστε το όργανο αυτού που δημιουργήσαμε. Είτε πρόκειται για υλικό είτε πρόκειται για ανθρώπινο ή κοινωνικό επίτευγμα, θέτουμε τους εαυτούς μας ταπεινά στη υπηρεσία ενός πράγματος που προϋπάρχει αλλά δεν έχει ακόμα πάρει μορφή. Γι’ αυτό είναι ο καλλιτέχνης αυτός που έχει δέος για το δημιούργημά του. Νιώθω αυτό το συναίσθημα όταν διαβάζω δυνατά από το βιβλίο The Ascent of Humanity: «Δεν μπορεί εγώ να έγραψα αυτό». Αυτό το βιβλίο έχει τη δική του οντότητα, ναι μεν γεννήθηκε με τη δική μου μεσολάβηση αλλά δεν είναι πια δικό μου δημιούργημα όπως ένα μωρό παύει να είναι δημιούργημα των γονιών του ή μια πορτοκαλιά παύει να είναι δημιούργημα του αγρότη. Τους μεταδίδουν το έναυσμα για ζωή, τους προσφέρουν ένα μέρος για να αναπτυχθούν αλλά δεν καταλαβαίνουν ούτε χρειάζεται να καταλάβουν πως γίνεται η διαφοροποίηση των κυττάρων στο νέο οργανισμό που δημιούργησαν. Κι εγώ έδωσα στο βιβλίο μου όσα θρεπτικά στοιχεία είχα για να το βοηθήσω να αναπτυχθεί και όταν πήρε υλική μορφή το ξεγέννησα με μεγάλη δυσκολία από τη μήτρα του στο μυαλό μου, κι έχω μεγάλη εξοικείωση με κάθε του ιδιαιτερότητα, ωστόσο, έχω μια επίμονη αίσθηση ότι αυτό προϋπήρχε, ότι είναι πέρα από την εφευρετικότητά μου. Μπορεί ένας γονιός με θεμιτό τρόπο να πάρει τα εύσημα για τα επιτεύγματα του παιδιού του; Όχι. αυτό είναι ένα είδος κλοπής. Ούτε κι εγώ θα πάρω τα εύσημα για την ομορφιά των δημιουργιών μου. Εγώ είμαι στην υπηρεσία τους. Το τονίζω αυτό για να δείξω ότι η ίδια λογική που οι χριστιανοί πατέρες Thomas Paine και Henry George εφάρμοσαν για τη γη ισχύει και για τα επιτεύγματα της ανθρώπινης εργασίας. Υπάρχουν πέρα από εμάς – εμείς είμαστε φροντιστές στην υπηρεσία τους, όπως ακριβώς είμαστε φροντιστές της γης και όχι ιδιοκτήτες της. Όπως ακριβώς μας δόθηκαν, έτσι κι εμείς τα δίνουμε με τη σειρά μας. Γι’ αυτό μας έλκει να εργαζόμαστε στο πνεύμα του Δώρου. Το νιώθουμε καλό και σωστό επειδή μας συντονίζει με την αλήθεια. Γινόμαστε ανοιχτοί σε μια ροή πλούτου πέρα από τα όρια του σχεδιασμού μας. Αυτή είναι η προέλευση κάθε μεγάλης ιδέας ή εφεύρεσης: «Μου ήρθε». Πώς μετά να θεωρούμε ότι μας ανήκει; Μπορούμε μόνο να το χαρίσουμε, και έτσι να κρατήσουμε ανοιχτό το κανάλι μέσω του οποίου θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε ιερά δώρα, σε διάφορες μορφές, από άλλους ανθρώπους και από όπου δει. Ένα κίνητρο για τη μεταστροφή προς το επιχειρηματικό μοντέλο του δώρου θα μπορούσε νε είναι η παρατήρηση ότι σε πολλά από τα ιερά επαγγέλματα, το παλιό μοντέλο δεν λειτουργεί πια. Εδώ στη μικρή πόλη του Harrisburg της Pennsylvania, που δεν είναι ακριβώς ο πιο προοδευτικός τόπος στη γη, υπάρχουν παρόλα αυτά κυριολεκτικά εκατοντάδες θεραπευτές ολιστικής, συμπληρωματικής και εναλλακτικής ιατρικής που διαφημίζονται στη σελίδα του τοπικού Holistic Health Networker. Εκατοντάδες. Και πιθανότατα, τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς, όταν ξεκινούσαν το πρόγραμμα σπουδών βοτανοθεραπείας, θεραπευτικής γιόγκα, το πρόγραμμα φυσικοπαθητικής, τη θεραπεία με τους αγγέλους, την κρυσταλλοθεραπεία, τη θεραπεία της πολικότητας, το Ρείκι, την κρανιοϊερή θεραπεία, την ολιστική διατροφή, το θεραπευτικό μασάζ ή άλλο πρόγραμμα, είχαν στο μυαλό τους μία μελλοντική καριέρα σε ένα γραφείο ή ένα κέντρο ολιστικής υγείας να βλέπουν «πελάτες» για «συνεδρίες» προς 85 δολάρια ή 120 δολάρια έκαστον. Δυστυχώς μόνο ένας μικρός αριθμός από αυτούς θα υλοποιήσει αυτό το όνειρο. Ωστόσο οι σχολές και τα εκπαιδευτικά προγράμματα συνεχίζουν να βγάζουν καινούριους θεραπευτές. Αργά ή γρήγορα, οι περισσότεροι από αυτούς θα πρέπει να εγκαταλείψουν το μοντέλο πελάτες-συνεδρίες και να στραφούν στην προσφορά των δεξιοτήτων τους με τη μορφή του δώρου.(6) Αυτό που συμβαίνει σ’ αυτά τα επαγγέλματα αρχίζει να συμβαίνει γενικότερα. Μπορούμε να το χρεώσουμε στην υπερπροσφορά, στο επαπειλούμενο χρέος, στην «πτώση της οριακής απόδοσης επενδύσεων» ή κάποιον άλλον οικονομικό παράγοντα, αλλά το γεγονός είναι ότι το παλιό μοντέλο κέρδους βρίσκεται σε κρίση. Όπως και οι ολιστικοί θεραπευτές ου περιέγραψα, συλλογικά, σε λίγο καιρό δεν θα έχουμε άλλη επιλογή από το να υιοθετήσουμε μαζικά ένα διαφορετικό μοντέλο. Στην παλιά οικονομία, οι άνθρωποι κυνηγούσαν δουλειές και καριέρες με σκοπό να βιοποριστούν. Από την σκοπιά της επιβίωσης, τίποτα δεν είναι τόσο ιερό που να μην μπορεί να πουληθεί ή να κοστολογηθεί. Αν εργάζεστε για λόγους επιβίωσης, όπως αυτοί στα μεταλλεία μολύβδου στην Κίνα, τότε πιθανότατα δεν θα αισθανθείτε άσχημα να διαπραγματευθείτε και να ζητήσετε καλύτερη αμοιβή για την εργασία σας. Ένας άλλος τρόπος να το δείτε είναι πως η επιβίωση ενός ανθρώπου και των αγαπημένων του προσώπων είναι από μόνο του ένα ιερό εγχείρημα. Θέλω να προσθέσω μία νότα ευγένειας και ρεαλισμού στη μελέτη αυτού του ζητήματος. Παρακαλώ μην νομίσετε ότι υποστηρίζω κάποιο ευσεβές πρότυπο αλτρουισμού ή αυτοθυσίας. Δεν θα ανταμειφθείτε στον παράδεισο επειδή αποδεχτήκατε μια περικοπή μισθού. Αν το κύριο μέλημά σας τώρα είναι η επιβίωση ή η ασφάλεια, η «εργασία» πιθανότατα δεν θα είναι για σας μία διέξοδος για την έκφραση των δώρων σας. Η δουλειά σας θα είναι απλώς δουλειά, κάτι που κάνετε πρωτίστως για τα χρήματα και που θα παρατούσατε ή θα αλλάζατε ριζικά αν δεν υπήρχε η οικονομική πίεση. Και ακόμα κι αν αισθάνεστε ότι «σας κλέβουν», ότι ζείτε τη ζωή κάποιου άλλου για την οποία πληρώνεστε και όχι τη δική σας ζωή, τη ζωή ενός σκλάβου που είναι αναγκασμένος να δουλέψει ή να πεθάνει, αυτό δεν σημαίνει ότι «πρέπει» να νικήσετε τους φόβους σας και να αφήσετε τη δουλειά σας ευελπιστώντας ότι όλα θα πάνε καλά. Η ζωή μέσα στο δώρο δεν είναι ακόμα ένα πράγμα που πρέπει να κάνετε για να γίνετε καλοί άνθρωποι. Ο φόβος δεν είναι ο νέος εχθρός στον συνεχιζόμενο πόλεμο εναντίον του εαυτού μας, ο διάδοχος των παλιών φόβητρων της αμαρτίας και του εγώ. Τα ιερά οικονομικά είναι ένα τμήμα μιας ευρύτερης επανάστασης στην ανθρώπινη ύπαρξη: εσωτερικά, είναι το τέλος του πολέμου κατά του εαυτού· εξωτερικά, είναι το τέλος του πολέμου κατά της φύσης. Είναι η οικονομική διάσταση της νέας εποχής, της Εποχής της Επανασύνδεσης. Οπότε, αν βρίσκεστε σε ένα πόστο όπου ξεθεώνεστε στη δουλειά μόνο για τα χρήματα, κάνοντας τη δουλειά σας «όσο καλά χρειάζεται» αντί να την κάνετε «όσο πιο όμορφα γίνεται», σας συνιστώ να αλλάξετε δουλειά όταν είστε έτοιμοι και μόνον τότε. Ίσως για την ώρα μπορείτε να δείτε τη δουλειά σας σαν ένα δώρο που κάνετε στον εαυτό σας, που σας δίνει μια αίσθηση ασφάλειας για όσο χρειάζεται ώστε αυτό το συναίσθημα να σας γίνει δεύτερη φύση. Ο φόβος δεν είναι εχθρός, παρά τα λεγόμενα πολλών πνευματικών δασκάλων. «Είναι το αντίθετο της αγάπης», λέει ένας. «Είναι παγωμένη χαρά», λέει ένας άλλος. Στην πραγματικότητα ο φόβος είναι ένας φύλακας-προστάτης που μας κρατάει σε ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο μπορούμε να αναπτυχθούμε· θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο φόβος είναι και δώρο. Τελικά, καθώς μεγαλώνουμε, οι φόβοι που κάποτε ήταν προστασία γίνονται περιορισμός, και έρχεται η επιθυμία να γεννηθούμε. Είναι αναπόφευκτο ότι αυτό κάποτε θα συμβεί. Εμπιστευθείτε τον εαυτό σας τώρα και θα συνεχίζετε να εμπιστεύεστε τον εαυτό σας όταν η επιθυμία σας ωθήσει να υπερβείτε τους παλιούς σας φόβους και να μπείτε σε ένα μεγαλύτερο και φωτεινότερο βασίλειο. Όταν έρθει η στιγμή της γέννησης, δεν θα μπορείτε να συγκρατήσετε τον εαυτό σας. Το να θέσουμε τέλος στον αγώνα του να είμαστε καλοί σημαίνει επίσης ότι η προσφορά δεν περιέχει πια κάποιο συναίσθημα θυσίας ή αυταπάρνησης. Δίνουμε επειδή το θέλουμε, όχι επειδή πρέπει. Η ευγνωμοσύνη, η αναγνώριση ότι κάποιος έχει λάβει και η επιθυμία να δώσει κι αυτός με τη σειρά του, είναι η φυσική μας κατάσταση. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς, όταν η ζωή, η αναπνοή και ο κόσμος είναι δώρα; Όταν ακόμα και οι καρποί του μόχθου μας βρίσκονται πέρα από την δική μας εφευρετικότητα. Το να ζούμε μέσα στο δώρο σημαίνει να ξαναγίνουμε ένα με την αληθινή μας φύση. Καθώς θα προχωράτε βαθύτερα στη νοοτροπία του δώρου, αφήστε τα συναισθήματά σας να σας οδηγήσουν. Αφήστε τον εαυτό σας να δώσει από ευγνωμοσύνη και όχι από την επιθυμία να αποδειχτεί ισάξιος κάποιου προτύπου αρετής. Ίσως τα πρώτα βήματα να είναι μικρά: θα προσθέτετε κάποια μικροπράγματα, θα κάνετε μικρές παραχωρήσεις, χωρίς την προσδοκία της ανταμοιβής. Αν διευθύνετε μια εταιρεία, ίσως μετατρέψετε ένα μικρό τμήμα της στο επιχειρηματικό μοντέλο του δώρου. Ό,τι ενέργειες κι αν κάνετε, να ξέρετε ότι προετοιμάζεστε για την οικονομία του μέλλοντος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 Σημειώσεις
|