ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (part 2)
|
Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2008, η πρώτη απάντηση της κυβέρνησης, το πακέτο μέτρων διάσωσης και τα δημοσιονομικά κίνητρα, ήταν μια προσπάθεια να διατηρήσει έναν πύργο χρέους χτισμένου πάνω σε χρέος, ο οποίος υπερέβαινε κατά πολύ την πραγματική οικονομική του βάση. Ως τέτοια, η φαινομενική επιτυχία της ήταν προσωρινή, μία αναβολή του αναπόφευκτου: «προσποιούμαστε κι επεκτεινόμαστε» όπως λένε κάποιοι στη Γουόλ Στριτ. Η λύση του εναλλακτικού οικονομικού κινήτρου, είναι καταδικασμένη για έναν βαθύτερο λόγο. Θα αποτύχει επειδή «έχουμε φτάσει στα όρια πολλών πραγμάτων»: έχουμε φτάσει στα όρια της ικανότητας της φύσης να απορροφά τα απόβλητα μας χωρίς να καταστρέφεται η οικολογική βάση του πολιτισμού· έχουμε φτάσει στα όρια της ικανότητας της κοινωνίας να αντέξει μεγαλύτερη απώλεια των δεσμών της κοινότητας και της σύνδεσης· έχουμε φτάσει στα όρια της ικανότητας των δασών μας να αντέξουν μεγαλύτερη αποψίλωση· έχουμε φτάσει στα όρια της ικανότητας του ανθρώπινου σώματος να επιβιώσει μέσα σ’ έναν τοξικό κόσμο, χωρίς θρεπτικά στοιχεία. Το ότι έχουμε επίσης φτάσει στο όρια της πίστωσης που μπορούμε να πάρουμε απλώς ανακλά το γεγονός ότι δεν μας έχει μείνει τίποτα για να μετατρέψουμε σε χρήμα. Χρειαζόμαστε πραγματικά περισσότερους δρόμους και γέφυρες;(3) Μπορούμε να συντηρήσουμε περισσότερα από αυτά, και περισσότερη από τη βιομηχανική οικονομία που τα συνοδεύει; Τα κρατικά προγράμματα τόνωσης στην καλύτερη περίπτωση θα παρατείνουν τη ζωή του σημερινού οικονομικού συστήματος για δύο ή τρία χρόνια, και ίσως θα του προσφέρουν μια σύντομη περίοδο ανάπτυξης, καθώς θα ολοκληρώνουμε τη λεηλασία της φύσης, του πνεύματος, του ανθρώπινου σώματος, και του πολιτισμού. Όταν εξαφανιστούν και αυτά τα απομεινάρια του κοινού μας πλούτου, τότε τίποτα δεν θα είναι σε θέση να σταματήσει τη Μεγάλη Κατάρρευση του χρηματικού συστήματος. Παρά το γεγονός ότι οι λεπτομέρειες και το χρονολόγιο αυτής της κατάρρευσης είναι αδύνατο να προβλεφθούν, πιστεύω ότι πρώτα θα βιώσουμε έναν χρόνιο αποπληθωρισμό, μία χρόνια οικονομική στασιμότητα, και πόλωση πλούτου, και θα ακολουθήσει κοινωνική αναταραχή, υπερπληθωρισμός ή κατάρρευση του νομίσματος. Εκείνη τη χρονική, θα σημάνει η ώρα των εναλλακτικών λύσεων που εξετάζουμε σήμερα, οι οποίες θα προσφέρουν μια ευκαιρία για το χτίσιμο μιας νέας, ιερής οικονομίας. Όσο πιο πολύ διαρκέσει η κατάρρευση, τόσο πιο ελκυστικές θα γίνονται οι προτάσεις αυτού του βιβλίου. Εν όψει της επικείμενης κρίσης, οι άνθρωποι συχνά ρωτούν τι μπορούν να κάνουν για να προστατεύσουν τον εαυτό τους. «Να αγοράσω χρυσό; Να δημιουργήσω απόθεμα από τρόφιμα σε κονσέρβες; Να κατασκευάσω ένα οχυρωμένο καταφύγιο σε μια απομακρυσμένη περιοχή; Τι πρέπει να κάνω;» Θα ήθελα να προτείνω ένα διαφορετικό είδος ερώτησης: «Ποιο είναι το πιο όμορφο πράγμα που μπορώ να κάνω;» Βλέπετε, η συσσωρευμένη κρίση αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία. Ο αποπληθωρισμός, η καταστροφή του χρήματος, είναι ένα απόλυτο κακό, μόνο αν η δημιουργία του χρήματος είναι ένα απόλυτο καλό. Ωστόσο, μπορείτε να δείτε από τα παραδείγματα που έχω δώσει, ότι η δημιουργία του χρήματος με πολλούς τρόπους μας κατέστησε όλους φτωχότερους. Αντιστρόφως, η καταστροφή του χρήματος έχει τη δυνατότητα να μας κάνει πλουσιότερους. Μας προσφέρει την ευκαιρία να ανακτήσουμε τμήματα του κοινού μας πλούτου που είχαν περιέλθει στην επικράτεια του χρήματος και της ιδιοκτησίας. Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει κάθε φορά που υπάρχει οικονομική ύφεση. Οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν για διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες, και αντ’ αυτού πρέπει να βασίζονται σε φίλους και γείτονες. Όπου δεν υπάρχει χρήμα για τη διευκόλυνση των συναλλαγών, επανεμφανίζονται οικονομίες του δώρου και δημιουργούνται νέα είδη χρήματος. Ωστόσο συνήθως, οι άνθρωποι και οι οργανισμοί προσπαθούν να διατηρήσουν τις παλιές συνήθειες όσο περισσότερο γίνεται. Η συνήθης πρώτη αντίδραση στην οικονομική κρίση είναι να δημιουργήσουμε και να κρατήσουμε περισσότερο χρήμα – για να επιταχύνουμε τη μετατροπή οποιουδήποτε πράγματος περνάει από το χέρι μας σε χρήμα. Σε συστημικό επίπεδο, το κύμα του χρέους δημιουργεί τεράστια πίεση για την επέκταση της εμπορευματοποίησης των κοινών αγαθών. Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει με την προτροπή για γεωτρήσεις πετρελαίου στην Αλάσκα, για το ξεκίνημα γεωτρήσεων βαθέων υδάτων, και ούτω καθεξής. Ωστόσο, αυτή είναι η ώρα για να ξεκινήσει στα σοβαρά η αντίστροφη διαδικασία – να απομακρύνουμε πράγματα από την επικράτεια των αγαθών και των υπηρεσιών και να τα επιστρέψουμε στην επικράτεια των δώρων, της αμοιβαιότητας, της αυτάρκειας, και της κοινοκτημοσύνης της κοινότητας. Προσέξτε καλά: αυτό πρόκειται να συμβεί ούτως ή άλλως ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του νομίσματος, καθώς οι άνθρωποι θα χάνουν τις δουλειές τους ή θα γίνονται υπερβολικά φτωχοί για να αγοράσουν πράγματα. Οι άνθρωποι θα βοηθούν ο ένας τον άλλον, και αληθινές κοινότητες θα επανεμφανιστούν. Ακόμα και αν αυτό που σας ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα είναι η προσωπική σας ασφάλεια στο μέλλον, η κοινότητα είναι μάλλον η καλύτερη επένδυση που μπορείτε να κάνετε. Όταν το οικονομικό σύστημα καταρρέει, οι περισσότερες επενδύσεις μετατρέπονται σε απλά κομμάτια χαρτιού ή σε ηλεκτρονικά αρχεία δεδομένων. Η αξία τους εκπορεύεται μόνον από το δίκτυο των κοινωνικών συμφωνιών που περιλαμβάνει και ερμηνεύει αυτές τις επενδύσεις. Ακόμα και τα κομμάτια χρυσού δεν παρέχουν πολλή ασφάλεια όταν τα πράγματα γίνουν πολύ άσχημα. Σε περιόδους ακραίων κρίσεων, οι κυβερνήσεις συνήθως κατάσχουν τα ιδιωτικά αποθέματα χρυσού – ο Χίτλερ, ο Λένιν, ο Ρούσβελτ, όλοι έκαναν το ίδιο. Και στην περίπτωση που η κυβέρνηση καταρρεύσει, τότε άνθρωποι με τα όπλα θα έρθουν και θα πάρουν τον χρυσό σας ή οποιοδήποτε άλλο μέσο αποθήκευσης του πλούτου. Μερικές φορές διαβάζω άρθρα στον οικονομικό ιστότοπο Zero Hedge επειδή παρουσιάζει με αξιοθαύμαστης οξυδέρκεια την υποκρισία και τις μηχανορραφίες της ελίτ της οικονομικής εξουσίας. Σύμφωνα με μια άποψη αυτού του ιστοτόπου που αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό, καμία κατηγορία περιουσιακών στοιχείων δεν είναι ασφαλής σήμερα, εκτός από το χρυσό και άλλα αγαθά με υλική υπόσταση. Συμφωνώ με τη λογική της μέχρις ενός σημείου, όμως βρίσκω ότι δεν προχωράει πολύ. Αν το σύστημα καταρρεύσει και φτάσει στον υπερπληθωρισμό, τότε ο θεσμός της ιδιοκτησίας – ως μια κοινωνική σύμβαση, όπως είναι και το χρήμα – θα καταρρεύσει επίσης. Σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής, δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα πιο επικίνδυνο από το να διαθέτεις μερικές εκατοντάδες ουγκιές χρυσού. Πραγματικά η μόνη ασφάλεια μπορεί να εννοηθεί μέσα στην κοινότητα: η ευγνωμοσύνη, η σύνδεση, και η υποστήριξη των ανθρώπων γύρω σας. Αν έχετε πλούτο τώρα, προτείνω, ως σύμβουλος σας σε θέματα επενδύσεων, να τον χρησιμοποιήσετε για να εμπλουτίσετε τη ζωή των ανθρώπων γύρω σας με τρόπους που θα διαρκέσουν. Εν τω μεταξύ, πριν από την κατάρρευση του σημερινού συστήματος, ο,τιδήποτε κάνουμε για να προστατεύσουμε κάποιους φυσικούς ή κοινωνικούς πόρους από τη μετατροπή τους σε χρήμα, θα επισπεύσει την κατάρρευση και θα αμβλύνει τη σφοδρότητά της. Κάθε δάσος που σώζετε από την αξιοποίηση, κάθε κατασκευή αυτοκινητόδρομου που σταματάτε, κάθε συνεργατική ομάδα απασχόλησης παιδιών που δημιουργείτε· οι άνθρωποι που διδάσκετε πώς να θεραπεύουν τον εαυτό τους, ή να χτίζουν το δικό τους σπίτι, να μαγειρεύουν την τροφή τους, ή να φτιάχνουν τα δικά τους ρούχα· κάθε μορφή πλούτου που δημιουργείτε ή προσθέτετε στα κοινά αγαθά· ο,τιδήποτε απαγορευμένο στη «Μηχανή που καταβροχθίζει τον πλανήτη» προσφέρετε, θα βοηθήσει να μειωθεί η διάρκεια ζωής της. Και όταν το χρηματικό σύστημα καταρρεύσει, αν ήδη δεν εξαρτάστε ήδη από το χρήμα για να καλύψετε ένα μέρος από τα χρειώδη και τις απολαύσεις της ζωής σας, τότε η κατάρρευση του χρήματος θα αποτελέσει μια πολύ λιγότερο δύσκολη μετάβαση για εσάς. Το ίδιο ισχύει και σε κοινωνικό επίπεδο. Κάθε μορφή φυσικού πλούτου, η βιοποικιλότητα, το εύφορο έδαφος, ή το καθαρό νερό και κάθε κοινοτικός ή κοινωνικός θεσμός που δεν αποτελεί όχημα μετατροπής της ζωής σε χρήμα, θα συντηρήσουν και θα εμπλουτίσουν τη ζωή μετά το χρήμα. Αναφέρομαι στο χρήμα, όπως το γνωρίζουμε. Σύντομα θα περιγράψω ένα χρηματικό σύστημα που δεν οδηγεί στην μετατροπή οποιουδήποτε πράγματος είναι καλό, αληθινό και όμορφο σε χρήμα. Καθιερώνει μια ριζικά διαφορετική ανθρώπινη ταυτότητα, μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του εαυτού, από αυτή που κυριαρχεί σήμερα. Δεν θα είναι πια αλήθεια ότι περισσότερο για μένα σημαίνει λιγότερο για σένα. Σε προσωπικό επίπεδο, η ουσιαστικότερη επανάσταση που μπορούμε να εφαρμόσουμε είναι μια επανάσταση στην δική μας αίσθηση του εαυτού, στην ταυτότητά μας. Ο διακριτός και απομονωμένος εαυτός των Descartes και Adam Smith έχει κάνει τον κύκλο του και είναι πλέον ξεπερασμένος. Συνειδητοποιούμε το πόσο εμείς είμαστε αδιαχώριστοι ο ένας από τον άλλο αλλά και από το σύνολο της ζωής. Η τοκογλυφία διαψεύδει αυτήν την ένωση, γιατί επιδιώκει την ανάπτυξη του απομονωμένου εαυτού με τίμημα κάτι έξω από εμάς, κάτι άλλο, κάτι ξένο. Πιθανώς όλοι όσοι διαβάζουν αυτό το βιβλίο να συμφωνούν με τις αρχές της αλληλοσύνδεσης, είτε από πνευματική είτε από οικολογική σκοπιά. Έχει έρθει η ώρα να το ζήσουμε. Είναι καιρός να μπούμε στο πνεύμα του δώρου, το οποίο ενσαρκώνει την αίσθηση της κατανόησης της μη διάστασης που έχουμε ήδη νιώσει. Γίνεται ολοφάνερο ότι το λιγότερο για σένα (σε όλες τις διαστάσεις του) είναι επίσης λιγότερο και για μένα. Η ιδεολογία του αδιάκοπου κέρδους, μας έφερε σε τέτοια κατάσταση φτώχειας, που αγωνιζόμαστε να αναπνεύσουμε από τη στέρηση. Εκείνη η ιδεολογία και ο πολιτισμός που οικοδομήθηκε πάνω της, είναι αυτό που καταρρέει σήμερα. Η αντίσταση στην κατάρρευση ή η αναβολή της κατάρρευσης μπορεί μόνο να κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η εύρεση νέων τρόπων για την ανάπτυξη της οικονομίας απλώς θα καταναλώσει ό, τι έχει απομείνει από τον πλούτο μας. Ας σταματήσουμε να αντιστεκόμαστε στην επανάσταση που συμβαίνει στον τρόπο ύπαρξης. Αν θέλουμε να ξεπεράσουμε τις πολλαπλές κρίσεις που εκτυλίσσονται σήμερα, ας μην επιδιώκουμε να επιζήσουμε από αυτές. Αυτή είναι η νοοτροπία της διάστασης· είναι αντίσταση, προσκόλληση σε ένα παρελθόν που πεθαίνει. Εμείς αντ’ αυτού, ας στρέψουμε την αντίληψή μας προς την επανασύνδεση κι ας σκεφτούμε αναφορικά με το τι μπορούμε να δώσουμε. Τι μπορεί να συνεισφέρει ο καθένας μας στη δημιουργία ενός πιο όμορφου κόσμου; Αυτή είναι η μοναδική μας ευθύνη και η μοναδική μας ασφάλεια. Θα αναπτύξω αυτό το θέμα – για τον σωστό βιοπορισμό και τον σωστό τρόπο επένδυσης – αργότερα σε αυτό το βιβλίο. Μπορούμε να συμμετέχουμε σε μια συνειδητή, υπολογισμένη καταστροφή του χρήματος αντί για την ασυναίσθητη καταστροφή του χρήματος που συμβαίνει σε μια καταρρέουσα οικονομία. Αν εξακολουθείτε να έχετε χρήματα για επενδύσεις, επενδύστε τα σε επιχειρήσεις που επιδιώκουν ξεκάθαρα να ενισχύσουν την κοινότητα, να προστατέψουν τη φύση, και να διατηρήσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Αναμένετε μηδενική ή αρνητική απόδοση στις επενδύσεις σας – αυτό αποτελεί καλό σημάδι όσον αφορά το ότι δεν μετατρέπετε ακούσια άλλο ένα κομμάτι του πλανήτη σε χρήμα. Πάντως, είτε έχετε χρήματα να επενδύσετε είτε όχι, μπορείτε επίσης να ανακτήσετε αυτό που ξεπουλήθηκε, κάνοντας βήματα για να βγείτε έξω από την οικονομία του χρήματος. Ό, τι μαθαίνετε να κάνετε για τον εαυτό σας ή για τους άλλους ανθρώπους, χωρίς πληρωμή· οποιαδήποτε χρήση ανακυκλωμένων υλικών ή υλικών πεταμένων στα σκουπίδια· οτιδήποτε φτιάχνετε αντί να αγοράσετε, χαρίζετε αντί να πουλήσετε· οποιαδήποτε νέα δεξιότητα ή νέο τραγούδι ή νέα τέχνη που μαθαίνετε στον εαυτό σας ή διδάσκετε στους άλλους θα μειώσει την κυριαρχία του χρήματος και θα αναπτύξει μια οικονομία του δώρου η οποία θα μας συντηρήσει στη διάρκεια της επερχόμενης μετάβασης. Ο κόσμος του Δώρου, που απηχεί τις πρωτόγονες κοινωνίες του δώρου, τον οικολογικό ιστό και τις πνευματικές διδασκαλίες αιώνων, είναι πλέον κοντά μας. Αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές μας και αφυπνίζει τη γενναιοδωρία μας. Θα ακούσουμε το κάλεσμά του, πριν καταναλωθεί και το υπόλοιπο της ομορφιάς της γης;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Σημειώσεις
|