ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ (Part 2)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4:  ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ  (Part 2)

Τα πρώτοι Πατέρες της Εκκλησίας έκαναν συχνές αναφορές στη διάκριση ανάμεσα σε αυτό που οι άνθρωποι παράγουν μέσα από τη δική τους προσπάθεια και σε αυτό που δόθηκε από τον Θεό στην ανθρωπότητα για να χρησιμοποιούν από κοινού. Πολλοί κοινωνικοί και οικονομικοί κριτικοί των τελευταίων αιώνων απήχησαν την αγανάκτηση των πρώτων Πατέρων τηνς Εκκλησίας για την οικειοποίηση των κοινών αγαθών αναπτύσσοντας δημιουργικές προτάσεις για την αντιμετώπισή του φαινομένου. Ένας από αυτούς τους κριτικούς, οThomas Paine, έγραψε,

Και καθώς είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε τη βελτίωση που επέφερε η καλλιέργεια στη γη από την ίδια τη γη στην οποία έγινε η βελτίωση, προέκυψε η ιδέα της ακίνητης περιουσίας από αυτήν τη διαθέσιμη σύνδεση· ωστόσο, είναι αλήθεια πως μόνο η αξία της βελτίωσης αποτελεί ατομική ιδιοκτησία και όχι η ίδια η γη… Γι’ αυτό, κάθε δικαιούχος καλλιεργούμενων γαιών, οφείλει στην κοινότητα ένα ενοίκιο εδάφους (δεν γνωρίζω κάποιον καλύτερο όρο για να αποδώσω την ιδέα) για τη γη που κατέχει.(16)

Ο πρώτος οικονομολόγος που ανέπτυξε ολοκληρωμένα αυτήν την ιδέα ήταν ο Henry George, στο πειστικό, κλασικό πλέον Progress and Poverty του 1879. Ξεκίνησε ουσιαστικά με τη συλλογιστική βάση του Paine και των πρώτων Χριστιανών:

Όμως ποιος έφτιαξε τη γη της οποίας κάθε άνθρωπος μπορεί να διεκδικήσει την ιδιοκτησία ολόκληρης, ή οποιοδήποτε μέρους της, ή το δικαίωμα να χαρίσει, να πουλήσει ή να κληροδοτήσει; Δεδομένου ότι η γη δεν φτιάχτηκε από εμάς, αλλά είναι μόνον ένα προσωρινός τόπος κατοικίας όπου η μια γενιά ανθρώπων διαδέχεται την άλλη· δεδομένου ότι βρεθήκαμε εδώ, ότι ο Δημιουργός επέτρεψε σε όλους μας εξίσου να εμφανιστούμε εδώ, είναι προφανές ότι κανείς δεν μπορεί να έχει αποκλειστικό δικαίωμα ιδιοκτησίας της γης, και ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσα και αναφαίρετα δικαιώματα πάνω στη γη. Πρέπει να υπάρχει αποκλειστικό δικαίωμα της κατοχής της γης, επειδή ο άνθρωπος που τη χρησιμοποιεί πρέπει να έχει διασφαλίσει την κατοχή της, προκειμένου να δρέψει τους καρπούς του μόχθου του. Όμως το δικαίωμά του στην κατοχή της γης  πρέπει να περιορίζεται από το ίσο δικαίωμα όλων πάνω στη γη, και θα πρέπει, συνεπώς, να ρυθμίζεται από την καταβολή ισοδύναμης πληρωμής του κατόχου προς την κοινότητα για κάθε ειδικό και πολύτιμο προνόμιο που του έχει αναγνωριστεί.(17)

Γιατί θα πρέπει κάποιος να επωφεληθεί από την αξία χρήσης της γης από το γεγονός και μόνον της ιδιοκτησίας της, ειδικά όταν η προέλευση της ιδιοκτησίας βασίζεται σε μια αρχαία αδικία; Έτσι ο Henry George πρότεινε τον φημισμένο Μοναδικό Εφάπαξ Φόρο – ουσιαστικά εκατό τοις εκατό φορολόγηση στο «μίσθωμα» που προέρχεται από τη γη. Αυτό επρόκειτο να υλοποιηθεί μέσω ενός φόρου επί της αξίας της γης, ξεχωριστό από βελτιώσεις πάνω στη γη· για παράδειγμα, η γη θα φορολογούταν, όμως όχι και τα κτίσματα ούτε οι καλλιέργειες. Ονομαζόταν «μοναδικός», επειδή υποστήριξε την κατάργηση όλων των άλλων φόρων, με τη συλλογιστική ότι να φορολογηθεί νόμιμη ατομική περιουσία είναι εξίσου κλοπή με το βγαίνει κέρδος από κάτι που ανήκει σε όλους. Τα γραπτά του George πυροδότησαν την ανάπτυξη ενός μαζικού πολιτικού κινήματος το οποίο τον έφερε κοντά στην εκλογή του στο δημαρχείο της Νέας Υόρκης, αλλά, φυσικά, το κατεστημένο του χρήματος τον πολέμησε σε κάθε του βήμα.(18) Οι ιδέες του σποραδικά υιοθετήθηκαν σε διάφορα μέρη του κόσμου (και τα δύο μέρη όπου έχω περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, η Ταϊβάν και η Πενσυλβάνια, επιβάλλουν φόρους για την υποκείμενη αξία της γης) και έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική σκέψη.

Ένας από τους θαυμαστές του, ο Silvio Gesell, πρότεινε έναν φόρο που ήταν σχεδόν ισοδύναμος με το φόρο του George για τη γη: δημόσια ιδιοκτησία για το σύνολο της γης, που διατίθεται για ιδιωτική εκμίσθωση σε ένα ποσοστό που πλησιάζει την έγγειο πρόσοδο.(19) Η συλλογιστική του Gesell είναι συναρπαστική και εξαιρετικά προφητική στην κατανόηση της οικολογίας και του συνδεδεμένου εαυτού. Διαβάστε αυτό το εξαιρετικό απόσπασμα από το 1906:

Ακούμε συχνά τη φράση: Ο άνθρωπος έχει φυσικό δικαίωμα πάνω στη γη. Αλλά αυτό είναι παράλογο, γιατί με την ίδια λογική θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα στα χέρια και τα πόδια του. Αν μιλάμε για τα δικαιώματα σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει επίσης να πούμε ότι ένα πεύκο έχει το δικαίωμα να βυθίσει τις ρίζες του στη γη. Μπορεί ο άνθρωπος να περάσει τη ζωή του σε ένα αερόστατο; Η γη ανήκει στον άνθρωπο και είναι ένα οργανικό μέρος του. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τον άνθρωπο χωρίς τη γη περισσότερο από όσο μπορούμε να τον φανταστούμε χωρίς κεφάλι ή στομάχι. Η γη είναι εξίσου μέρος, όργανο, του ανθρώπου με το κεφάλι του. Πού αρχίζουν και πού τελειώνουν τα όργανα του πεπτικού συστήματος του ανθρώπου; Δεν έχουν ούτε αρχή ούτε τέλος, αλλά σχηματίζουν ένα κλειστό σύστημα χωρίς αρχή και τέλος. Οι ουσίες που χρειάζεται ο άνθρωπος για να διατηρηθεί ζωντανός είναι δύσπεπτες στην αρχική μορφή τους και πρέπει να περάσουν από μια προπαρασκευαστική διαδικασία πέψης. Και αυτή η προπαρασκευαστική εργασία δεν γίνεται από το στόμα, αλλά από το φυτό. Είναι το φυτό που συλλέγει και μετατρέπει τις ουσίες, ώστε να μπορούν να γίνουν τροφή για να συνεχίσουν την πορεία τους μέσα στο κανάλι του πεπτικού συστήματος. Τα φυτά και ο χώρος που καταλαμβάνουν είναι εξίσου μέρος του ανθρώπου, με το στόμα του, τα δόντια του ή το στομάχι του ….

Πώς, λοιπόν, μπορούμε να ανεχτούμε κάποια άτομα να κατάσχουν για τον εαυτό τους μέρη της γης ως αποκλειστική ιδιοκτησία τους, να υψώνουν τοίχους και με τη βοήθεια μαντρόσκυλων και εκπαιδευμένων σκλάβων  να μας κρατούν μακριά από μέρη της γης, από μέρη του εαυτού μας – αποσπώντας, κατά κάποιον τρόπο, ολόκληρα άκρα από το σώμα μας; Δεν ισοδυναμεί μια τέτοια διαδικασία με αυτο-ακρωτηριασμό;(20)

Ο Gesell συνεχίζει, με ρητορική έξαρση, λέγοντας ότι αυτός ο ακρωτηριασμός είναι χειρότερος και από τον ακρωτηριασμό ενός μέλους φυσικού σώματος, γιατί οι πληγές στο σώμα θεραπεύονται, αλλά

η πληγή που μένει …από τον ακρωτηριασμό ενός κομματιού γης κακοφορμίζει για πάντα, και δεν κλείνει ποτέ. Κάθε φορά που πρέπει να πληρωθεί το ενοίκιο, την πρώτη μέρα κάθε τριμηνίας, η πληγή ανοίγει και το χρυσό αίμα αναβλύζει. Ο άνθρωπος αιμορραγεί μέχρι να φύγει από μέσα του και η τελευταία σταγόνα αίματος και προχωράει τρεκλίζοντας. Ο ακρωτηριασμός ενός κομματιού γης από το σώμα μας, είναι η πιο αιματηρή εγχείριση που υπάρχει· αφήνει μία χαίνουσα πληγή που δεν μπορεί να θεραπεύσει εκτός κι αν το κλεμμένο άκρο συγκολληθεί εκ νέου σαν μόσχευμα.

Πιστεύω ότι αυτή είναι μια πληγή που όλοι μας αισθανόμαστε, όχι μόνο στο ενοίκιο που είναι ενσωματωμένο στο κόστος όλων των πραγμάτων που αγοράζουμε, αλλά και ως στέρηση πνευματικών προνομίων. Πριν από λίγο καιρό οδηγούσα το αυτοκίνητο παρέα με μια γυναίκα από τη Γαλλία στο επαρχιακό δίκτυο της Κεντρικής Πενσιλβάνια. Οι απαλές γραμμές των βουνών και οι ανοιχτές κοιλάδες μας καλούσαν και αποφασίσαμε να περπατήσουμε ήταν λες και το έδαφος παρακαλούσε τα πόδια μας να βαδίσουν πάνω του. Αποφασίσαμε να βρούμε ένα μέρος να αφήσουμε το αυτοκίνητο για να περπατήσαμε. Οδηγούσαμε για μια ώρα, αλλά δεν βρήκαμε πουθενά ένα χωράφι ή ένα δάσος που δεν το κοσμούσε η πινακίδα με την ένδειξη  «Απαγορεύεται η διέλευση». Κάθε φορά που βλέπω μία τέτοια πινακίδα αισθάνομαι έναν έντονο και δυνατό πόνο, μια απώλεια. Οι σκίουροι είναι πιο ελεύθεροι από μένα, τα ελάφια είναι πιο ελεύθερα από εμένα. Οι πινακίδες αυτές ισχύουν για τον άνθρωπο και μόνο. Εδώ βρίσκεται μια οικουμενική αλήθεια: το καθεστώς της ιδιοκτησίας, η περίφραξη αυτού που δεν ανήκει σε κανέναν, μας έχει κάνει όλους φτωχότερους. Η υπόσχεση της ελευθερίας που υπήρχε σε εκείνο το απέραντο, καταπράσινο τοπίο ήταν μια χίμαιρα. Τα λόγια στο τραγούδι του Woody Guthrie ηχούν αληθινά:

Ήταν εκεί ένας μεγάλος, ψηλός τοίχος που προσπάθησε να με σταματήσει.

Στην πινακίδα ήταν γραμμένο με μπογιά, ιδιωτική ιδιοκτησία.

Όμως στο πίσω μέρος δεν έγραφε τίποτα.

Εκείνο το μέρος φτιάχτηκε για σένα και για μένα.(21)

Μετά από τριακόσια χρόνια οικονομικής ανάπτυξης, έχουμε φτωχύνει τόσο που στερούμαστε τον πλούτο και την ελευθερία ενός σκίουρου. Οι ιθαγενείς που ζούσαν εδώ πριν την έλευση των Ευρωπαίων μπορούσαν να περιηγηθούν τη γη. Είχαν την απλή ελευθερία να πουν, «Ας ανέβουμε αυτό το βουνό. Ας κολυμπήσουμε σε εκείνη την λίμνη. Ας ψαρέψουμε σ’ εκείνον τον ποταμό». Ούτε καν οι πλουσιότεροι από εμάς δεν έχουν αυτήν την ελευθερία σήμερα. Ακόμα κι μια γαιοκτησία δισεκατομμυρίων δολαρίων γαιοκτησίας είναι μικρότερη από την επικράτεια του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη.(22)

Η κατάσταση είναι διαφορετική στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης· στη Σουηδία, για παράδειγμα, σύμφωνα με το δικαίωμα της Allemansrätt επιτρέπεται στους ανθρώπους να περπατήσουν, να μαζέψουν λουλούδια, να κατασκηνώσουν για μια-δυο ημέρες ή δύο, να κολυμπήσουν ή να κάνουν σκι σε ιδιωτικές εκτάσεις (αλλά όχι πάρα πολύ κοντά σε κατοικίες). Συνάντησα έναν λάτρη των αλόγων που μου περιέγραψε πώς, στην Ιρλανδία, όλες οι πόρτες των ιδιωτικών αγροκτημάτων και των βοσκοτόπων παραμένουν ξεκλείδωτες. Η «καταπάτηση» ως έννοια δεν υπάρχει.  Η γη είναι ανοικτή σε όλους. Οι αναβάτες σέβονται τον αγρότη και τηρούν τις απαραίτητες αποστάσεις για να μην φέρουν αναστάτωση στα ζώα και τους βοσκοτόπους. Ακούγοντας για αυτό το σύστημα, δεν νομίζω ότι ο Αμερικανός μπορεί να κοιτάξει προς τις απέραντες εκτάσεις αυτής της χώρας με τις καγκελόπορτες, τους φράκτες και τις πινακίδες «Απαγορεύεται η Διέλευση» χωρίς να νιώσει ένα αίσθημα περιορισμού ή απώλειας Μπορείτε να αισθανθείτε την «πληγή» για την οποία μιλάει ο Gesell –ότι η ίδια μας η γη έχει αποκοπεί από εμάς;

Η τεράστια συμβολή του Gesell ήταν να εξελίξει τη σκέψη του George εφαρμόζοντάς την εκτός από τη γη και στο χρήμα, και να εφεύρει ένα νέο είδος χρηματικού συστήματος που θα περιγράψω, μετά από κατάλληλη προεργασία, παρακάτω σε αυτό το βιβλίο ως βασικό στοιχείο μιας ιερής οικονομίας.

Αμφισβητούμενη από τους προοδευτικούς της εποχής του, η επιμονή του Henry George για τη φορολόγηση μόνον της γης έχει ακόμα λιγότερο νόημα σήμερα, επειδή τόσα πολλά άλλα κοινά αγαθά έχουν εισέλθει στη σφαίρα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.(23) Η «εμπορευματοποίηση εκτάσεων που μέχρι τότε ήταν αδιανόητο να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής» από τον Hyde έχει προχωρήσει πολύ πέρα από τη γη για να συμπεριλάβει σχεδόν κάθε τι απαραίτητο για την ανθρώπινη ζωή και χαρά. Απέσπασαν από εμάς τις συνδέσεις μας με τη φύση, τον πολιτισμό, και την κοινότητα και στη συνέχεια τις ξαναπούλησαν σε εμάς. Μέχρι στιγμής έχω εστιάσει στη γη, όμως σχεδόν όλα τα κοινά αγαθά έχουν υποστεί τα ίδια. Η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί το πιο κραυγαλέο παράδειγμα, και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης που προκύπτουν από αυτήν να παίζουν παρόμοιο ρόλο με το μίσθωμα της γης. (Αν νομίζετε ότι πνευματική ιδιοκτησία διαφέρει από τη γη, επειδή έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, διαβάστε παρακάτω!) Όμως υπάρχει μια μορφή ιδιοκτησίας που εμπεριέχει και αντικαθιστά όλες τις υπόλοιπες: η ιδιοκτησία του χρήματος. Στη χρηματοοικονομική σφαίρα ο τόκος παίζει το ρόλο των δικαιωμάτων και των μισθωμάτων και εξασφαλίζει ότι ο πλούτος που προκύπτει από την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τον ανθρώπινο μόχθο θα φτάσει πρωτίστως στους ιδιοκτήτες του χρήματος. Το χρήμα έχει εξίσου άνομη προέλευση με τις άλλες μορφές ιδιοκτησίας, είναι μια συνεχιζόμενη ληστεία που προωθεί και εκφράζει την ιδιοποίηση των κοινών αγαθών.

Για να αποκαταστήσουμε την ιερότητα της οικονομίας, χρειάζεται να επανορθώσουμε αυτήν την ληστεία, επειδή σε τελική ανάλυση είναι κλοπή και υποτίμηση ενός θείου δώρου. Πρόκειται για τον υποβιβασμό ενός πράγματος που κάποτε ήταν ιερό, μοναδικό και προσωπικό, στη θέση του απλού εμπορεύματος. Δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά ότι το δικαίωμα στο κέρδος απλώς και μόνο λόγω της ιδιοκτησίας του χρήματος είναι εξίσου άνομο με το δικαίωμα στο κέρδος απλώς και μόνο λόγω της ιδιοκτησία της γης; Εξάλλου τα χρήματα, σε αντίθεση με τη γη, είναι ανθρώπινη δημιουργία. Κερδίζουμε χρήματα θέτοντας σε εφαρμογή τα χαρίσματα που μας δόθηκαν, την ενέργεια τον χρόνο και τη δημιουργικότητά μας. Είναι βέβαιο πως οι απολαβές της εργασίας ανήκουν δικαιωματικά στον εργάτη; Είναι βέβαιο πως η αρχική προέλευση όλων των χρημάτων δεν είναι άνομη;

Αυτή η άποψη είναι αφελής. Στην πραγματικότητα, τα χρήματα είναι βαθιά και ανεπανόρθωτα εμπλεκόμενα στην μετατροπή των κοινών αγαθών της γης σε ιδιωτική ιδιοκτησία, με τελικό και καθοριστικό στάδιο τον υποβιβασμό της στη θέση ενός ακόμη εμπορεύματος που μπορεί να αγοραστεί και να πωληθεί. Το ίδιο συνέβη και με άλλα στοιχεία της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς που περιφράχτηκαν, μετατράπηκαν σε ιδιοκτησία, και, τελικά, με τη μορφή «αγαθών και υπηρεσιών», σε χρήματα. Δεν προσπαθούμε να πούμε ότι είναι ανήθικο να εργάζεται κανείς για τα χρήματα· αντίθετα, είναι ανήθικο τα χρήματα να εργάζονται για μας. Ό,τι είναι το ενοίκιο για τη γη, είναι και ο τόκος για το χρήμα. Το χρήμα είναι το πτώμα των κοινών αγαθών, η ενσάρκωση όλων όσων ήταν κάποτε κοινά και ελεύθερα, και σήμερα έχουν μετατραπεί στην πιο καθαρή μορφή ιδιοκτησίας. Τα επόμενα κεφάλαια θα τεκμηριώσουν αυτόν τον ισχυρισμό,  περιγράφοντας πώς και γιατί ακριβώς το έντοκο χρήμα, από τη φύση του, σφετερίζεται τα κοινά αγαθά, καταστρέφει τον πλανήτη, και υποβιβάζει την συντριπτική πλειονότητα της ανθρωπότητας σε πεονία.

Σημειώσεις

1. Όπως επάνω, έτσι και κάτω. Έχοντας μετατρέψει τη φύση σε εχθρό μας, ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε ένα σωρό από “πλουτοπαραγωγικούς πόρους”, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι την ίδια σχέση βιώνουμε και μέσα στο ίδιο μας το σώμα. Οι πλέον χαρακτηριστικές ασθένειες της εποχής μας είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα, η σωματοποίηση της σύγχυσης μεταξύ του “εγώ” και του “άλλου”. Όπως ακριβώς το χωριό, το δάσος και ο πλανήτης αποτελούν αδιάσπαστο τμήμα του εαυτού μας, το οποίο όμως λανθασμένα αντιλαμβανόμαστε ως ξένο, έτσι και το ανοσοποιητικό μας σύστημα απορρίπτει τους ίδιους τους ιστούς του σώματός μας. Αναπόφευκτα, προκαλούμε στον εαυτό μας αυτό που προκαλούμε και στη φύση.

2. Avila, Charles. (2004) Ownership: Early Christian Teaching, σ. 5.

3. Ακόμα και στη σημερινή εποχή, έχουμε μία εσωτερική αίσθηση ότι ο μόχθος μας στην ουσία δεν μας ανήκει. Προκύπτει από την επιθυμία μας να εργαστούμε για κάτι μεγαλύτερο από εμάς τους ίδιους – δηλαδή να αφιερώσουμε τον μόχθο μας σε έναν σκοπό πέρα από το εύλογο προσωπικό μας συμφέρον. Οι θρησκευόμενοι άνθρωποι θα το περιέγραφαν ίσως ως “αφιερώνω τον εαυτό μου στον Θεό”. Με άλλα λόγια, έχουμε την ανάγκη να προσφέρουμε ως δώρο τον μόχθο  μας και τους καρπούς του , καθώς και το σύνολο των ικανοτήτων και των χαρισμάτων που τον διαπνέουν. Έτσι, νοιώθουμε πλήρεις, γαλήνιοι καθώς γνωρίζουμε ότι εκπληρώνουμε τον σκοπό μας στη γη. Από διαίσθηση καταλαβαίνουμε ότι πρέπει με τη σειρά μας να προσφέρουμε τα δώρα μας και όχι να τα συσσωρεύουμε για την προσωρινή και απατηλή ενίσχυση του απομονωμένου εαυτού μας.

4. Δείτε, για παράδειγμα, το Sex-Pol του Wilhelm Reich και το “Gift Giving as the Female Principle vs. Patriarchal Capitalism. ” της Genevieve Vaughan.

5. Avila (2004) Ownership: Early Christian Teaching, σ. 20.

6. Xu, Ancient China in Transition, σ. 112. Αυτό το βιβλίο επιδιώκει να ερμηνεύσει τη θέση του Κομφούκιου ως κριτική ενάντια στη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας. Deng, “A Comparative Study on Land Ownership,” σ. 12. Ο Deng υποστηρίζει ότι πριν από την εποχή εκείνη η απαλλοτρίωση γης ήταν κάτι απαγορευμένο, καθώς όλη ανήκε στον βασιλιά. Ο Deng ισχυρίζεται επίσης ότι, στην πράξη, η γη γενικότερα δεν ήταν διαθέσιμη προς απαλλοτρίωση ούτε ήταν ανταλλάξιμο αγαθό, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της μεσαιωνικής Δυναστείας των Σονγκ.

7. Altekar, State and Government in Ancient India, σ. 273-4.

8. Kuhnen, Man and Land, Παράγραφος 2.1.1 και 2.1.2.

9. Deng, “A Comparative Study on Land Ownership,” 10.

10. Hyde, The Gift, σ. 121.

11. Φυσικά, οι χωρικοί αντιστάθηκαν στην απώλεια όσων μέχρι πρότινος ήταν κοινά, υποκινώντας τον αιματηρό αγώνα που έμεινε γνωστός στη Γερμανία ως ο Πόλεμος των Χωρικών. Πρόκειται για έναν αγώνα που επαναλαμβάνεται διαρκώς σε ολόκληρο τον κόσμο κάθε φορά που οι άνθρωποι αντιστέκονται στην επιδρομή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας ενάντια σε έναν ακόμα τομέα των ανθρωπίνων σχέσεων. Όπως το θέτει ο Hyde, “ο Πόλεμος των Χωρικών ήταν ο ίδιος πόλεμος που κήρυξαν οι αυτόχθονες Ινδιάνοι της Αμερικής ενάντια στην εμπορευματοποίηση της γης τους που μέχρι τότε θα ήταν αδιανόητο να αποτελέσει αντικείμενο συναλλαγής.

12. Avila, Ownership: Early Christian Teaching, σ. 16, παραθέτοντας μία αρχαία πηγή από το βιβλίο των H. F. Jolowicz and Barry Nicholas, Historical Introduction to the Study of Roman Law, σ. 139.

13. Επιπλέον, πολλές μορφές χρέους, όπως η φορολογική οφειλή, η πληρωμή διατροφής σε πρώην σύζυγο και τα φοιτητικά δάνεια δεν επηρεάζονται από τη χρεωκοπία. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το χρέος των φοιτητικών δανείων στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεπερνά το χρέος των πιστωτικών καρτών, φορτώνοντας ένα τεράστιο βάρος στους αποφοίτους.

14. Από το In Psalmum CXVIII Expositio, 8, 22, PL 15:1303, όπως παρατίθεται από τον Avila, Ownership: Early Christian Teaching, σ. 72.

15. Avila, Ownership: Early Christian Teaching, σ. 74.

16. Paine, Agrarian Justice, παρ. 11-12.

17. Henry George “The Single Tax.”

18. Υπήρχε κι ένας επιπλέον λόγος που προκάλεσε την πολιτική του ήττα: ο George ήταν αυστηρά αδιάλλακτος, καθώς απέρριπτε κάθε πολιτική συμμαχία με όποιον δεν προσυπέγραφε απόλυτα την ιδέα του για τον Μοναδικό Εφάπαξ Φόρο.

19. Η έγγειος πρόσοδος αναφέρεται στις εισπράξεις που προέρχονται από την ιδιοκτησία, όπως τα ενοίκια, τα δικαιώματα εκμετάλλευσης, τα μερίσματα και οι τόκοι.

20. Gesell, The Natural Economic Order, μέρος 2, κεφάλαιο 5, “The Case for the Nationalization of Land.”

21. Από το “This Land is Your Land”. Αυτή η στροφή συνήθως δεν περιλαμβάνεται στα ανθολόγια τραγουδιών.

22. Ο αναγνώστης μπορεί να επικαλεστεί την αρχή της εδαφικότητας των ζώων, πολλά από τα οποία δεν μπορούν να περιφέρονται ελεύθερα. Κι όμως, δεν υπερασπίζονται όλα τα ζώα την επικράτειά τους, και ακόμα κι εκείνα που το κάνουν, περισσότερο υπερασπίζονται την περιοχή της ομάδας τους παρά την προσωπική τους περιοχή. Το ίδιο ίσχυε και για τους ανθρώπους, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής μας. Τουλάχιστον, ο κάθε άνθρωπος μπορούσε να κινείται ελεύθερα σε ολόκληρη την επικράτεια της φυλής. Μήπως θα ήταν καλύτερο σήμερα να συρρικνώσουμε την επικράτειά μας στο επίπεδο της πυρηνικής οικογένειας; Ή μήπως θα έπρεπε να επεκτείνουμε τη φυλή μας ώστε να περιλαμβάνει ολόκληρη τη γη;

23. Υπάρχουν και άλλα σημαντικά προβλήματα με το πρόγραμμα του George. Συγκεκριμένα, είναι πολύ δύσκολο να διαχωρίσει κανείς την αξία της γης από την αξία των έργων που πραγματοποιήθηκαν σε αυτήν, κυρίως επειδή η εγγενής αξία της γης δεν εξαρτάται μόνο από τα φυσικά χαρακτηριστικά της αλλά και από τη θέση της σε σχέση με άλλα τμήματα γης τα οποία έχουν υποστεί ανθρώπινες παρεμβάσεις. Χτίζοντας στη γη σου, προσελκύεις και άλλους να χτίσουν κοντά, αυξάνοντας έτσι την αξία της και δημιουργώντας πρωτίστως ένα αντικίνητρο για οικοδόμηση. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που προτιμώ την μέθοδο της μίσθωσης που πρότεινε ο Silvio Gesell για την επίλυση του προβλήματος της έγγειας προσόδου.